Aan tafel met een samengesteld gezin. Hoe zit dat?*
Bij het ene gezin verlopen de eetmomenten harmonieus en een deurtje verderop overheersen chaos en spanning aan tafel tijdens de maaltijden. Hoe komt dit? De volgorde van plaats aan tafel voor ouders en kinderen heeft hier invloed op. In het gratis info-sheet lees je de algemene systemische benadering. In dit blog neem ik mee in de systemische tafelschikking van samengestelde gezinnen.
Samengestelde gezinnen kunnen er overzichtelijk uitzien, complex en alles daartussenin. Het gezin kan bestaan uit een vader met kinderen uit een eerdere relatie en een moeder met kinderen uit een eerdere relatie. Het kan zijn dat alleen moeder óf alleen vader kinderen uit een vorige relatie meebrengt. Het zogenaamde stiefgezin. Wanneer er uit deze nieuwe relatie opnieuw kinderen worden geboren kan het aan tafel (en mogelijk daarbuiten) complexer worden voor wat betreft de ordening: de plek, plaats en rol binnen dit samengestelde gezin van ouders, stiefbroers en - zussen en halfbroers en - zussen. Ordening vindt dan niet meer alleen plaats op basis van leeftijd en dat kan voor kinderen erg verwarrend zijn en gedoe (lees: gedrag) geven in het gezin. Ik neem je mee in een paar voorbeelden en mogelijkheden.
*rondje = vrouwelijk, vierkantje = mannelijk, cijfer = plaats van kind in de kinderrij
Gedoe aan tafel ontstaat door verwarring van plaats
In bovenstaand voorbeeld zitten vader en moeder tegenover elkaar. De kleuren geven aan welk kind bij wie hoort. Systemisch gezien zit niemand hier op de juiste plek. Mogelijk werkt dit prima maar vaker wijst de praktijk uit dat dit een hoop onrust en ongezelligheid geeft.
Bij samengestelde gezinnen is nóg belangrijker te weten: wie heeft hier de leiding? Naar wie horen de kinderen, in eerste instantie, te luisteren? De nieuwe vrouw van papa is niet de moeder van zijn kinderen. Andersom, de nieuwe man van mama is niet de papa van haar kinderen. En waar zit het kind dat geboren is uit deze nieuwe relatie?
Rust aan tafel met stiefbroers en -zussen
Hieronder zie je een enkelvoudig samengesteld gezin waarbij ieder nieuw gezinslid zijn of haar geëigende plek inneemt. Een belangrijk uitgangspunt voor ouderschap en opvoeding vanuit systemisch perspectief is: partners zitten naast elkaar. De vader zit rechts van de moeder. Zij zijn verantwoordelijk voor deze nieuwe samenstelling en hun (eigen biologische) kinderen. In samengestelde gezinnen is één van de biologische ouders van de kinderen afwezig. Een deel van de DNA-verbinding ontbreekt. Het kan erg ingewikkeld zijn voor kinderen om papa of mama er niet meer bij te hebben aan tafel. Kinderen dragen beiden biologische ouders in hun hart. Het biedt kinderen veiligheid als zij de ouder die er wel is goed aan kunnen kijken en ze dichtbij hem of haar zitten. Wanneer kinderen op hun, vanuit geboorte, geëigende plek zitten is het duidelijk voelbaar voor hen welke rol ze hebben en de daarbij behorende taak.
Kinderen komen tot rust als zij vrij zijn van taken en zorgen die niet van hen zijn. Een eerstgeboren kind heeft een andere rol en taken dan de derde of vierde in de rij. Het innemen van de geboorteplek aan tafel is een goede voorwaarde om op een onbewust niveau kinderen te laten voelen dat zij alleen maar kind hoeven te zijn. Jij bent de biologische ouder en draagt zorg en verantwoordelijkheid voor je kinderen. Door je ouderplek naast je nieuwe partner in te nemen zie je je kinderen (letterlijk) en neem je samen met nieuwe partner de leiding over jullie samengestelde gezin.
Enkelvoudig samengesteld gezin met stiefbroers en -zussen
Het stiefgezin mét halfbroers en -zussen
Hieronder zie je een mogelijke tafelschikking wanneer er sprake is van een meervoudig samengesteld gezin. Er zijn kinderen uit eerdere relaties én er zijn één of meerdere kinderen geboren uit de nieuwe verbinding. De kinderen uit een eerdere relatie zitten dichtbij hun biologische ouder (kleuren groen en blauw). Kinderen geboren is uit de nieuwe relatie zitten tegenover de biologische ouder van hetzelfde geslacht (kleur rood). Bij het toenemen van het aantal gezinsleden is de kans groot dat er een kind aan het hoofd van de tafel terecht komt of naast één van de ouders. Soms geeft dit onrust en gedoe door verwarring in rol en verantwoordelijkheid bij één of meerdere gezinsleden. Kinderen aan het hoofd van de tafel trekken alle aandacht naar zich toe en nemen de leiding. Of wanneer kinderen naast een ouder of de nieuwe partner terecht zijn gekomen gaan ze (onbewust) steun verlenen aan deze ouder of partner. Dit kun je voorkomen door aan te geven dat jij de ouder bent en zij het kind. Je kunt dit eventueel hardop en kordaat naar hen uitspreken. Je zegt 'ja' en je zegt 'nee' vanuit innerlijke rust en stevigheid. Samen met je nieuwe partner vorm je een hecht en leidend team.
Meervoudig samengesteld gezin met halfbroers en -zussen
De systemische tafelschikking als ultieme oplossing
Plezierige eetmomenten zijn niet alleen een kwestie van de juiste systemische plek aan tafel. Nu en dan vliegen de spruiten je om de oren, dat komt in elk gezin voor. Beweeg mee, relativeer en bedenk: vandaag was het knudde aan tafel maar morgen is er weer een nieuwe dag. Heb je een vraag over je eigen gezinssituatie, de vorm van de tafel, wel of geen DNA-kinderen, een nieuwe partner? Stuur mij een berichtje en ik denk even met je mee. Stel hier je vraag.
Uitdagende opvoedkwesties in het samengestelde gezin
Vaak is er in samengestelde gezinnen werk aan de winkel op de onderlaag voor beide partners. Naast je systeem van herkomst met alles wat daar wel of geen plaats kon hebben én de geschiedenis uit eerdere partnerverbindingen neem je mee deze nieuwe relatie in. Je kunt onbewust nog ergens aan gebonden zijn wat ongemerkt belemmerend werkt in deze nieuwe relatie. Het veranderen van de tafelschikking lost deze eventuele verstrikkingen (op de onzichtbare DNA-laag) niet zomaar op. Kinderen voelen dit feilloos aan en laten je dit merken door extreem wenselijk of storend gedrag te tonen. Ook je partner kan je nu en dan wijzen op onverwerkt oud zeer. Je merkt dit aan jullie reacties over en weer. Deze zijn vaak té heftig en niet passend bij de situatie.
Blijft onrust de kop op steken of ervaar je andere terugkerende uitdagingen in het ouderschap of in jullie samengestelde gezin? Lees dan verder op de ouderpagina over opvoedvraagstukken bekeken vanuit systemisch perspectief.
*De systemische tafelschikking is geen heilige graal. Blijf zelf nadenken en pas aan waar nodig.
De tafelschikking die bij jullie situatie past komt vanzelf bovendrijven.